Szlakiem podkarpackich cerkwi
Podkarpacie to region, który od czasów średniowiecznych stanowił pogranicze wpływów polskich i ruskich. Wyrażało się to zarówno w kulturze, języku jak i różnicach religijnych. Współistniały tu, czasem w obrębie tych samych wsi lub w najbliższym sąsiedztwie katolicyzm, prawosławie, greko katolicyzm i judaizm. Ta wielobarwna mozaika rozsypała się po II wojnie światowej, kiedy ludność ukraińską i rusińską z terenów Bieszczadów, Beskidu Niskiego, Nadsania, Pogórza Przemyskiego i południowego Roztocza objęły przesiedlenia na radziecką Ukrainę, a następnie na tak zwane „Ziemie odzyskane”.
{module [641]}Dziś najbardziej widocznym wyrazem tej dawnej wielokulturowości Podkarpacia są pozostałe po dawnych mieszkańcach cerkwie. Znaleźć je można w wielu wsiach i miastach. Są wykorzystywane głównie jako kościoły rzymskokatolickie. Część zachowała swoje pierwotne przeznaczenie i służy niewielkim społecznościom prawosławnym i grekokatolickim, zaś kilka trafiło pod opiekę muzeów. W województwie podkarpackim znajdziemy zarówno obiekty drewniane jak i murowane. Wiele z nich posiada bardzo dużą wartość. W ostatnim czasie cztery drewniane cerkwie ze Smolnika nad Sanem, Turzańska, Radruża oraz Chotyńca zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO razem z podobnymi obiektami z Małopolski oraz Ukrainy.
Czy wiesz, że...
Podkarpackie cerkwie najlepiej zwiedzać samochodem lub rowerem. Znajdują się one w miejscowościach i do wszystkich można z łatwością dojechać. Wiele z nich leży także w zasięgu pieszych szlaków turystycznych lub w ich pobliżu. Wszystkie drewniane obiekty znajdują się na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Podkarpackiego i dojazdy do nich są wyraźnie oznaczone w terenie. W okolicach Sanoka wytyczono także Szlak Ikon, który wiedzie zarówno do obiektów drewnianych jak i murowanych.
A właśnie do grona tych drugich zalicza się najstarsza cerkiew na Podkarpaciu i jednocześnie w całej Polsce. W wąskiej dolinie Wiaru, u podnóża Kopystańki na Pogórzu Przemyskim stoi gotycka, obronna cerkiew w Posadzie Rybotyckiej. Niegdyś działał przy niej monastyr oraz warsztat pisania ikon. Dziś okazjonalnie udostępniana jest turystom, przed którymi odkrywa swój największy skarb – średniowieczne polichromie zdobiące jej wnętrze.
Znacznie bardziej popularne wśród turystów są jednak cerkwie drewniane. Duże ich skupiska znaleźć można w okolicach Ustrzyk Dolnych, Komańczy, w dolnie Sanu na północ od Sanoka, na Pogórzu Przemyskim i Roztoczu. Jadąc w Bieszczady drogą z Ustrzyk Dolnych do Górnych warto zatrzymać się w Smolniku nad Sanem, gdzie na grzbiecie w sąsiedztwie szosy zobaczyć można jedną z ostatnich w Polsce cerkiew w stylu bojkowskim, składającą się z trzech osobnych brył nakrytych namiotowymi dachami. Z kolei będąc w okolicy Komańczy koniecznie należy skierować swe kroki do Turzańska, gdzie stoi zupełnie odmienna cerkiew wschodniołemkowska, nakryta kalenicowym dachem, z którego strzelają w niebo cebulaste zwieńczenia. Nie zaszkodzi też zatrzymać się w samej Komańczy przy odbudowanej po pożarze cerkwi prawosławnej oraz znajdującej się nieopodal grekokatolickiej świątyni przeniesionej w latach osiemdziesiątych XX wieku z podprzemyskich Dudyńców.
Szlakiem cerkwi
Z kolei odwiedzając Sanok i tamtejszy Skansen można odbyć wycieczkę malowniczą doliną Sanu do miejscowości Ulucz, gdzie na wzgórzu Dębnik stoi piękna kopułowa cerkiew. W jej wnętrzu zachowały się resztki polichromii. Trzeba pamiętać by odwiedzać ją za dnia, gdyż wewnątrz nie ma elektryczności. Wstęp należy zgłaszać w MBL w Sanoku, który umawia spotkanie z opiekunem obiektu.
Zagłębiając się w doliny Pogórza Przemyskiego nie można zapomnieć o wizycie w Piątkowej i Liskowatem. Tutejsze cerkwie nie są obecnie użytkowane ale wciąż stanowią świadectwo bogatej historii tych ziem. Tym sposobem przenosząc się coraz bardziej na północ dotrzemy do Radruża niedaleko Lubaczowa oraz Chotyńca w powiecie jarosławskim. Przepiękne, harmonijne budowle zachwycą nawet osoby, które nie są znawcami architektury.
Cerkwie, które od wieków są nieodłącznym elementem krajobrazu Podkarpacia to prawdziwe skarby. Często ukryte w dolinach, nieopisywane zbyt szeroko tworzą klimat tego terenu. Wymienione w tekście stanowią tylko niewielką część tego skarbca. Warto odszukiwać je w odwiedzanych wsiach by poznać ich piękno.
{module [646]}Tags: kultura i sztuka podkarpackie cerkwie historia zabytki