Historia zaklęta w drewnie: Szlak Architektury Drewnianej w Dolinie Soły i Skawy

Poznaliśmy już atrakcje przyrodnicze i rozrywkowe Doliny Soły i Skawy, teraz czas na miejsca, które zachęcą koneserów historii i historii sztuki. Trasy poniższe zostały tak skorelowane, by można było podziwiać piękno otoczenia, w jakim zabytki te znalazły się na przestrzeni wieków, ale również tak, by trasa była prosta i łatwa do pokonania.

W dawnej Polsce drewno, łatwe w obróbce i powszechnie dostępne, wykorzystywane było jako podstawowy materiał budowlany. W budownictwie drewnianym Doliny Soły i Skawy przeważają obiekty o konstrukcji zrębowej (wieńcowej): bale układane jeden na drugim i scalane w narożnikach różnymi łączami ciesielskimi. Najbardziej spektakularne obiekty charakteryzujące się właśnie taką techniką budowlaną to drewniane kościoły.

TRASA: Kraków – Mętków – Polanka Wielka – Głębowice – Nidek – Osiek – Grojec – Poręba Wielka – Kraków.

Kościół parafialny M.B. Częstochowskiej w Mętkowie powstał w 1771 r. , a barokowa, trójnawowa świątynia została zbudowana z drewna modrzewiowego. Na uwagę zasługują zabytkowe stacje Drogi Krzyżowej oraz obrazy zdobiące ściany prezbiterium i naw bocznych. Obok kościoła zbudowano dzwonnicę z kaplicą św. Józefa na wzór zabytkowej dzwonnicy w Niegowici.

Kościół św. Mikołaja w Polance Wielkiej wybudowany został w I poł. XVI w., a przebudowany na styl barokowy w II poł. wieku XVII. Kościółek, otwierany obecnie tylko kilka razy w roku (parafia ma nowy Kościół postawiony na wzgórzu nieopodal starego) ma konstrukcje zrębową o ścianach oszalowanych pionowo. Po północnej stronie prezbiterium zachowała się murowana ściana dawnej kaplicy. Od strony zachodniej do nawy kościoła przylega dwukondygnacyjna wieża o konstrukcji słupowo – ramowej, pokryta hełmem kopulastym zwieńczonym specyficznym obeliskiem z blachy.

Kościół M. B. Szkaplerznej w Głębowicach wzniesiono na planie krzyża w 1518 r, jednakże pierwsze wzmianki pochodzą już z XIV w. Najstarszą częścią kościoła jest prezbiterium i piętrowa zakrystia. Obecnie trwają prace renowatorskie wewnątrz Kościoła, w trakcie których odkryto ciekawe XVII – wieczne malowidła. W ogrodzeniu kościoła podziwiać można jedną z najstarszych płyt nagrobnych w Małopolsce, pochodzącą z grobu Jakuba Gierałtowskiego (zm. w 1546 r.). W niedalekiej odległości znajdują się ruiny dworu właścicieli Głębowic: Gierałtowskich i Pisarzowskich.

Kościół św. św. Szymona i Judy Tadeusza Apostołów w Nidku konsekrowany został w 1536 r. lub 1539 r., zapewne na miejscu wcześniejszego, gdyż miejscową parafię utworzono już w 1313 r. Fundatorem świątyni był, jak większości tego typu obiektów w tym rejonie, właściciel wsi Mikołaj Nidecki. Co ciekawe: na ścianach i stropach widnieją malowidła architektoniczne z zastosowaniem iluzji. Kościół św. Andrzeja w Osieku zbudowano najprawdopodobniej w latach 1538 – 49 na miejscu poprzedniego. Jest to późnogotycka budowla odmiany śląskiej. Swoimi kształtami zachwycają barokowy ołtarz główny i rokokowa ambona w kształcie łodzi z 2 poł. XVIII w. Kościół otoczony jest pomnikowymi dębami liczącymi ponad 500 lat. Obiekt można obejrzeć wyłącznie w okresie letnim.

Kościół św. Wawrzyńca w Grojcu powstał w 1671 r. z fundacji Zygmunta Porębskiego i od tego czasu był kilkakrotnie przebudowywany. Kościół jest jednonawowy, drewniano – murowany. W nawie i prezbiterium znajdują się stropy z fasetami, pokryte barwnymi malowidłami barokowymi.

Kościół św. Bartłomieja w Porębie Wielkiej zbudowany w XVI w. i jest to jeden z najstarszych kościołów w tym rejonie. Do ścian kościoła przylegają dookolne otwarte soboty, a dach kościoła wieńczy wieża konstrukcji słupowej, posiadająca izbicę zwieńczoną cebulastym ostrosłupowym hełmem.

TRASA: Kraków – Graboszyce – Woźniki – Radocza – Barwałd Dolny – Skawinki – Lanckorona – Krzęcin – Kraków

Kościół parafialny św. Andrzeja w Graboszycach zbudowany w 1585 r., na miejscu dawniejszego. Świątynia jest o konstrukcji zrębowej, nakryta dachem dwuspadowym o różnej wysokości kalenicy. W Graboszycach znajduje się również dwór obronny z XVI w. wraz z założeniem parkowym.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Woźnikach powstał prawdopodobnie w I. poł. XVI w. Większa część zabudowy oraz pierwotnego wyposażenia uległa zniszczeniu podczas pożaru w 1959 r., jednak warto zobaczyć to, co pozostało z jego dawnej świetności. Woźniki są jedną z najstarszych wsi powiatu wadowickiego, założoną w XII wieku, która od XIV w. należała do cystersów z Mogiły.

Kościół Przemienienia Pańskiego w Radoczy zbudowany w 1525 r. Budynek utracił swoje pierwotne cechy stylowe w wyniku remontu przeprowadzonego na początku XX w., pomimo to nadal zwraca uwagę chociażby strop kasetonowy z belkami ozdobionymi ornamentem jońskim.

Kościół św. Erazma w Barwałdzie Dolnym powstał w II. poł. XVIII w. Świątynię ufundował właściciel starostwa barwałdzkiego Jan Biberstein-Starowieyski. Pozostałością poprzedniego, XVI-wiecznego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, jest wieża zbudowana na konstrukcji słupowo-ramowej, na której szczycie umieszczono hełm baniasty z latarnią i cebulką.

Kościół św. Joachima w Skawinkach zbudowany w 1733 r. w pobliskich Przytkowicach. Na obecne miejsce przeniesiono go w latach 1962–64. Jest to kościół barokowy pokryty gontowym dachem wielopołaciowym. Świątynię rozplanowano – dość nietypowo, jak na Małopolskę – w układzie krzyża greckiego ze ściętymi kątami międzyramiennymi.

Lanckorona jest zabytkiem z całą swoją zabudową. Plan miasta oparto na układzie przestrzennym osady przedlokacyjnej, która miała kształt wrzecionowaty oraz nieregularną linie ulic. Domy przy Rynku i przy ulicach wylotowych wzniesiono w latach 1869 – 72 po ostatnim pożarze miasta. Nieopodal Lanckorony położona jest Kalwaria Zebrzydowska z zespołem klasztornym oo. Bernardynów, wpisanym na listę UNESCO. Przy klasztorze rozsiane są Dróżki Kalwaryjskie, na trasie których znajduje się ponad 40 obiektów (kościołów, kaplic, mostów).

Kościół Narodzenia NMP w Krzęcinie został zbudowany w 1589 r. Górne arkadowe pięterka wież, zabezpieczone balustradami, podtrzymują na słupach konstrukcje wysmukłych iglicowych hełmów. Nawa i prezbiterium nakryte są osobnym dachem dwuspadowym i pobite gontem.

{module [646]}